Τα περισσότερα παιδιά προσχολικής ηλικίας παρουσιάζουν δυσχέρειες στην ομιλία τους. Συχνά εμφανίζεται επανάληψη ήχων, συλλαβών, λέξεων, ή φράσεων. Ακόμη πολλές φορές προσθέτουν παρεμβατικές δομές όπως το «εεε…», αλλάζοντας αυτά που λένε – δεν μιλάνε με ρυθμό ή χρονική συνέχεια. Ωστόσο, κάποια μοτίβα λεκτικής δυσχέρειας δεν είναι τόσο τυπικά. Αν ένα παιδί παρουσιάσει κάποια από αυτά τα μοτίβα για έξι ή και παραπάνω μήνες, είναι πιθανό να αρχίζει να έχει μία πιο μόνιμη δυσκολία. Τι είναι ο Τραυλισμός; Ο τραυλισμός είναι μία διαταραχή της επικοινωνίας κατά την οποία η ροή της ομιλίας διακόπτεται από επαναλήψεις, επιμηκύνσεις και μπλοκαρίσματα. Τα συμπτώματα αυτά συχνά συνοδεύονται από δευτερεύουσες μη λεκτικές συμπεριφορές, όπως η αποφυγή της βλεμματικής επαφής, οι επαναλαμβανόμενες ρυθμικές κινήσεις των άκρων, το κλείσιμο ματιών κ.τ.λ. Ακόμη αρκετά άτομα που τραυλίζουν παρουσιάζουν συναισθήματα ντροπής, φόβου, απογοήτευσης και χαμηλής αυτοπεποίθησης. Το ποσοστό των παιδιών προσχολικής ηλικίας που για κάποιο χρονικό διάστημα εμφανίζουν δυσχέρεια στη ροή της ομιλίας είναι 5% (συνήθως μεταξύ των ηλικιών 2,5 και 5), ενώ έρευνες επισημαίνουν ότι σε ποσοστό 1% ο τραυλισμός συνεχίζει να συνοδεύει τη σχολική και ενήλικη ζωή του ατόμου. Συναντάται κυρίως στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια με αναλογία 4 προς 1.
Αίτια Τραυλισμού;
Ο τραυλισμός φαίνεται να μην έχει σαφή αίτια και να θεωρείται ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Οι αιτιολογικοί παράγοντες μπορεί να είναι κληρονομικοί και περιβαλλοντικοί. Άλλοτε η έναρξη του τραυλισμού είναι απότομη και άλλοτε σταδιακή.
o Εξελικτικός Τραυλισμός: εμφανίζεται κατά την ανάπτυξη του παιδιού.
o Επίμονος Τραυλισμός: όταν ο εξελικτικός τραυλισμός εμμένει για περισσότερα από 3 χρόνια
o Ψυχογενής Επίκτητος Τραυλισμός: τραυλισμός που εμφανίζεται μετά από παρατεταμένη περίοδο άγχους ή μετά από κάποιο τραυματικό επεισόδιο
o Νευρογενής Επίκτητος Τραυλισμός: οφείλεται σε επίκτητη νευρολογική ασθένεια ή βλάβη (αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, εγκεφαλικοί όγκοι, λήψη φαρμάκων).
Συμπτώματα Τραυλισμού
Πρωτογενής συμπεριφορές:
o Επαναλήψεις ήχων, συλλαβών και λέξεων (π.χ ε-ε-έλα, μπα-μπα-μπάλα)
o Επιμηκύνσεις ήχων, κυρίως στην αρχή των λέξεων οι οποίες εκδηλώνονται είτε ως επίμονο κόμπιασμα είτε ως παρατεταμένος ήχος (π.χ Πάω κκκκαι έρχομαι)
o Παύσεις μέσα σε μία λέξη ή μεταξύ των λέξεων/ Μπλοκαρίσματα
Δευτερογενή συμπεριφορές: Χωρίζονται σε συμπεριφορές διαφυγής και σε συμπεριφορές αποφυγής μέσω των οποίων το άτομο που τραυλίζει προσπαθεί να ξεπεράσει ή να καλύψει τις πρωτογενής συμπεριφορές. Μπορεί να είναι λεκτικές ή μη λεκτικές. Αυτές οι συμπεριφορές είναι ‘μαθημένες’ συμπεριφορές, και είναι πολύ σημαντικές καθώς φανερώνουν κατά πόσο το άτομο έχει συνειδητοποιήσει τη δυσκολία του.
ΛΕΚΤΙΚΕΣ
o Παρεμβολές ήχων, συλλαβών λέξεων και φράσεων οι οποίες δεν έχουν λειτουργική θέση στο λόγο, πριν από τις λέξεις που το άτομο φοβάται ότι θα τραυλίσει
o Ατελείς φράσεις, το άτομο ξεκινά να εκφέρει κάτι αλλά δεν το ολοκληρώνει
o Αναθεωρήσεις, δηλαδή αντικαταστάσεις λέξεων στις οποίες το άτομο περιμένει ότι θα τραυλίσει με άλλες νοηματικά συγγενείς
o Αφύσικος ρυθμός ομιλίας, δηλαδή πολύ γρήγορος ή πολύ αργός ρυθμός
o Αφύσικο ανέβασμα της έντασης και του τόνου της φωνής
ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΕΣ
o Αποφυγή βλεμματικής επαφής
o Συνεχές άνοιγμα και κλείσιμο των βλεφάρων
o Πίεση των χειλιών μεταξύ τους, ένταση στους μύες του λαιμού
o Διάφορες κινήσεις των μυών του προσώπου, της κεφαλής και των χεριών
o Κοκκίνισμα , εφίδρωση
o Δυσκολίες στην αναπνοή με μείωση του χρόνου εκπνοής και αύξηση του χρόνου εισπνοής
Τέλος, το άτομο που τραυλίζει παρουσιάζει αρνητικά συναισθήματα και μπορεί να νιώθει ντροπή, φόβο, ενοχές και να έχει αρνητική αντίληψη για τον εαυτό του.
Φυσιολογικός ή Μη Φυσιολογικός
Η αλματώδης ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων, μπορούν να οδηγήσουν τα παιδιά σε ηλικία συνήθως 2,5 – 5 ετών σε φυσιολογική δυσρυθμία. Όπως οι αρθρωτικές και οι γλωσσικές ικανότητες των παιδιών εξελίσσονται με την ηλικία και την πάροδο του χρόνου, το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την εύρυθμη ομιλία.
Ένα παιδί με φυσιολογική δυσρυθμία, έχει τα εμφανή χαρακτηριστικά του τραυλισμού, όπως επαναλήψεις και επιμηκύνσεις, αλλά δεν εμφανίζει δευτερεύουσες συμπεριφορές, και δεν παρουσιάζει αρνητικά συναισθήματα.
Παράγοντες που φαίνεται να ευνοούν στην αυθόρμητη εξάλειψη είναι η απουσία ιστορικού τραυλισμού στην οικογένεια, η έναρξη πριν τα 3,5 έτη και η διάρκεια του τραυλισμού (εάν τα συμπτώματα του τραυλισμού παραμένουν πάνω από 36 μήνες τότε ο τραυλισμός μπορεί να παγιωθεί). Επίσης, ρόλο παίζουν η σοβαρότητα του τραυλισμού και το φύλο, αφού παρατηρείται πιο γρήγορη ανάρρωση στα κορίτσια. Σημαντική επιρροή έχουν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως είναι η γενικότερη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού, η επικοινωνία και η σχέση των μελών της οικογένειας και η αντίδραση τους στο τραυλισμό, οι απαιτήσεις του περιβάλλοντος και τα γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή του παιδιού.
Τραυλισμός και Λογοθεραπεία
Παρόλο που δεν υπάρχει ίαση για τον τραυλισμό, η λογοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να καταφέρει θετική αλλαγή στην ομιλία του, λειτουργικότερη επικοινωνία σε όλο το εύρος των κοινωνικών του δραστηριοτήτων, αλλά και στον τρόπο που λειτουργεί και αισθάνεται στην επικοινωνία του με τους άλλους.
Οι στόχοι της λογοθεραπευτικής αξιολόγησης παιδιών προσχολικής και σχολικής ηλικίας των οποίων η ομιλία χαρακτηρίζεται σπο δυσρυθμίες είναι οι ακόλουθοι:
o Διαφοροδιάγνωση παιδιών που τραυλίζουν από τα παιδιά με φυσιολογικές δυσρυθμίες
o Αξιολόγηση σοβαρότητας τραυλισμού
o Εκτίμηση πρόγνωσης (πόσο πιθανό είναι να σταματήσει να τραυλίζει χωρίς θεραπευτική παρέμβαση;)
o Συλλογή δεδομένων για τον σχεδιασμό κατάλληλων θεραπευτικών στόχων
o Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας
Πώς πρέπει να αντιδρούν οι γονείς;
Ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα λογοθεραπείας θα παίξει καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη του ατόμου, ωστόσο κάποιες τροποποιήσεις από το στενό περιβάλλον του ατόμου μπορούν να βοηθήσουν στην πιο γρήγορη βελτίωση αλλά και στην καλύτερη επικοινωνία μέσα στην οικογένεια. Κάποιες από αυτές είναι οι ακόλουθες: o Υιοθετούμε όλοι στην οικογένεια πιο αργή ομιλία: μιλάμε συνειδητά πιο αργά και ήρεμα ωστόσο χωρίς να φαίνεται αφύσικο. o Δεν κάνουμε παρατηρήσεις όπως ‘πες το καθαρά’, ‘μίλα αργά’. o Δεν διακόπτουμε και δεν ολοκληρώνουμε τις λέξεις/προτάσεις του παιδιού όταν τραυλίζει.
o Δεν μιλάμε εκ μέρους του παιδιού σε συζητήσεις με άλλα πρόσωπα. o Περιμένουμε χωρίς ανυπομονησία να τελειώσει στο χρόνο που μπορεί. o Μειώνουμε τον αριθμό των ερωτήσεων που απευθύνουμε στο παιδί. o Μιλάμε καθαρά, με απλές μικρές προτάσεις. o Αντιδρούμε με τον ίδιο τρόπο είτε το παιδί μιλά φυσιολογικά είτε τραυλίζει. o Δεν εστιάζουμε την προσοχή μας στις επαναλήψεις των συλλαβών που κάνει το παιδί, ούτε στους μορφασμούς, που πιθανόν τις συνοδεύουν. o Εστιαζόμαστε στο ΤΙ λέει το παιδί κι όχι στο ΠΩΣ το λέει. o Διατηρούμε οπτική επαφή, χωρίς να δείχνουμε ανήσυχοι στο άκουσμα της δυσκολίας. o Τονίζουμε τις θετικές πτυχές του εαυτού του και επιβραβεύουμε τα μικρά αλλά σημαντικά επιτεύγματά του.
Πάνω από όλα, δώστε στο παιδί σας να αντιληφθεί ότι το αποδέχεστε όπως είναι!!!!
Άννα Ταλιαδώρου
Λογοπαθολόγος Εγγεγραμμένη μέλος του Συλλόγου Λογοπαθολόγων Κύπρου (ΣΥΕΛΚ)
Παροχή Υπηρεσιών μέσω του Γενικού Συστήματος Υγείας
Τηλέφωνο: 96 66 34 66
Διεύθυνση: Αρχιμήδους 4,Στρόβολος, 2018, Λευκωσία
E-mail: mindupspeechtherapy@gmail.com
